Theo tôi, bài Áo anh sứt chỉ đường tà tuy có vẻ như buồn thương, nhưng không bi lụy mà bi hùng ! Tôi nghĩ, bổn phận của người nghệ sĩ trong thời chiến phải biến cái bi thành cái hùng. Bài thơ của anh Hữu Loan có cả hai yếu tố đó và trong bản nhạc người nghe cũng nghe được cả hai tiếng : tiếng hùng và tiếng bi. Tôi soạn thành một “ ca khúc ” dài tới 7 đoạn gồm khoảng chừng 80 khuông, thành một bài “ ái quốc ca ” dài ( long patriotic chant ) hơn là một bài “ vãn ca ” ( Complainte )Vì là một truyện ca dài, bài hát được chia ra 6 đoạn, nói tới chuyện một anh chiến binh từ mặt trận trở lại, cưới xong người con gái anh yêu, rồi lại phải trở lại quân ngũ. Ở mặt trận, nhiều khi nhớ vợ, lo ngại cho vợ. Ở quê nhà, bỗng không may người vợ trẻ bị chết đuối, anh không được gặp mặt vợ. Lòng anh rất buồn nhưng vẫn nhiệt huyết theo đoàn chiến sỹ ra đi. Trên đường hành quân, qua những đồi sim, anh nghe thấy có tiếng văng vẳng ru : À ơi, Áo anh sứt chỉ đường tà, vợ anh chết sớm, mẹ già chưa khâu … .Đây là những đoạn nhạc với tình cảm khác nhau trong bài hát : Mở đầu ( giọng kể ) – Khúc vui ( đám cưới ) – Khúc lo ngại – Khúc buồn – Khúc rất buồn – Khúc kể lể – Đoạn cuối ( hành khúc bi hùng ) .Thế rồi tôi và Hữu Loan xa nhau … Khi bài hát được thông dụng tại miền Nam, ở một miền Bắc còn cách rời và xa thăm thẳm, anh Hữu Loan được báo chí truyền thông phỏng vấn về bài hát này ( 1995 ), đã vấn đáp :
Hữu Loan : Cái bản nhạc suốt ngày rên rỉ “ Nàng có ba người anh đi quân đội ” là của ai ?
Phạm Duy. Lúc ấy ở Thanh Hóa là “thủ đô của văn nghệ” kháng chiến. Các nhà thơ Xuân Diệu, Huy Cận, Vũ Ngọc Phan, Hằng Phượng, Lưu Trọng Lư … và cả các trí thức Đặng Thai Mai, Tôn Quang Phiệt, Nguyễn Mạnh Tường, Trương Tửu đều về quê ta cả. Nguyễn Tiến Lâng, Phạm Duy và bọn tôi là lính của tướng Nguyễn Sơn. Mình cưới vợ vào thời ấy và làm Màu Tím Hoa Sim cũng vào thời ấy. Phạm Duy phổ nhạc nhưng lúc vào thành mới đem ra hát. Chuyện trong bài thơ là chuyện thật của đời mình !
Xem thêm: Áo Sơ Mi Vạt Lệch
Cả cái câu :
“Ngày hợp hôn nàng không đòi may áo cưới
Tôi bận đồ quân nhân
Đôi giày dính bết bùn đất hành quân
Nàng cười xinh xinh bên anh chồng độc đáo”Cả, y nguyên như chuyện ngoài đời, chỉ dung lời để đưa vào thơ nên hoàn toàn có thể làm một mạch. Cuộc sống đọc, nhà thơ ghi lại .TP.HN, 4/1995
Rồi 50% thế kỷ trôi đi … Vào năm 2005, tôi từ Hoa Kỳ quay trở lại thăm quê nhà. Một ngày nào đó trong năm 2006, bỗng tôi có thời cơ đi thăm Hữu Loan .Trong một cuộc du lịch trên đường cái quan, tôi phải đi ngang qua tỉnh Thanh Hóa. Biết anh Hữu Loan còn sống trong một làng nhỏ ( Làng Vân Hoàn, xã Nga Lĩnh, Huyện Nga Sơn ), thế là tôi đi xe ôm vào thăm. Anh em gặp nhau trong thực trạng cả hai đã già cả rồi. Chúng tôi ôn lại dăm ba câu truyện rồi chia tay nhau. Lúc đó tôi thấy anh Hữu Loan đã hơn 90 tuổi mà hãy còn khỏe mạnh thì mừng lắm .
Phạm Duy (Vang Vọng Một Thời)
Source: https://thoitrangviet247.com
Category: Áo
