Mỗi dân tộc đều có những bộ trang phục riêng, thể hiện quan điểm về mặt thẩm mỹ, lối sống, đặc biệt là văn hóa của cả một cộng đồng trong từng thời điểm. Thời xưa, áo tứ thân từng là một trong những trang phục được người con gái vùng Kinh Bắc (một địa danh cũ ở Việt Nam gồm hai tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh và phần nhỏ các tỉnh lân cận như Lạng Sơn, Hưng Yên, Hà Nội) lựa chọn sử dụng trong cuộc sống hằng ngày. Ngày nay chỉ trong những lễ hội truyền thống, những buổi biểu diễn mới có thể bắt gặp hình ảnh những người phụ nữ mặc áo tứ thân.
Áo tứ thân có từ cách đây vài nghìn năm
Dù sinh ra từ rất lâu nhưng cho đến nay vẫn chưa ai biết được nguồn gốc đúng mực áo tứ thân có từ khi nào, chỉ có một số ít di sản khảo cổ khắc hình ảnh bộ phục trang này trên những hình khắc trống đồng cách đây vài nghìn năm .
Chưa ai biết được nguồn gốc đúng chuẩn áo tứ thân có từ khi nào. Ảnh : Truyền thống và tăng trưởng
Có một thần thoại cổ xưa kể lại rằng, trong cuộc khởi nghĩa năm 40, khi cưỡi voi đánh đuổi quân Hán, Hai Bà Trưng đã mặc áo dài hai giáp tà. Vì để bày tỏ lòng tôn kính, phụ nữ Việt đã tránh việc mặc áo hai tà mà thay bằng đó là áo tứ thân. Cũng có cách lý giải khác là chính bới người xưa với cách dệt vải khá thô sơ nên chỉ hoàn toàn có thể dệt được loại vải có khổ hẹp, ghép 4 mảnh lại với nhau mới thành được chiếc áo tứ thân hoàn hảo .
Áo tứ thân thời kỳ đầu. Ảnh : Trang phục màn biểu diễn
Từ thời Lý ( 1009 – 1225 ), khi ngành dệt may khởi đầu tăng trưởng, phục trang trong triều cũng phong phú, phong phú và đa dạng hơn. Vua mặc áo vàng, quần màu tía ; quan từ ngũ phẩm trở nên mặc áo gấm ; từ cửu phẩm trở lên mặc vóc ; sĩ phu mặc áo dài tứ thân, đầu đội nón chóp, đi dép da. Có thể thấy áo tứ thân đã Open từ thời Lý nhưng hầu hết cho phái mạnh mặc .
Phụ nữ mở màn sử dụng áo tứ thân từ thời Trần và thời Nguyễn. Trong sách ” An Nam tức sự ” của Trần Phu đã viết về cách ăn mặc và trang điểm của phụ nữ thời Trần : ” Đàn bà thường mặc áo tứ thân màu đen, cổ áo viền màu trắng, cắt tóc rồi buộc túm lên đỉnh đầu, không để tóc mai … ”
Nhiều người vướng mắc tại sao lại gọi là áo tứ thân, thực ra tên gọi tứ thân bắt nguồn từ khổ vải hẹp, hai khổ ở sau sống lưng và hai thân trước là tà áo. Vào thế kỷ 17, để thuận tiện cho việc làm đồng áng thì những chiếc áo tứ thân được mặc buộc hai tà phía trước để trông ngăn nắp hơn .
Áo tứ thân có sự biến đổi qua nhiều thời kỳ nhưng vẫn giữ kết cấu 4 tà.
Cấu trúc và đặc thù độc lạ của áo tứ thân
Người phụ nữ thường sử dụng ba lớp khi mặc áo tứ thân : lớp ngoài cùng là 4 mảnh vải chia đều, đối xứng hai bên phía sau và phía trước, hai dải trước thường được buộc lại và để thõng xuống khi mặc ; tiếp đến là áo cánh mỏng mảnh màu trắng và trong cùng là áo yếm .
Hai dải trước thường được buộc lại và để thõng xuống khi mặc. Ảnh : Redsvn
Lớp ngoài của áo tứ thân dài từ cổ xuống đầu gối khoảng chừng 20 cm, có cấu trúc giống áo cánh với hai vạt trước rộng như nhau, buông thả, không cài khuy. Phần thân sau mép dọc được khâu liền tạo thành sống sống lưng áo. Ở thời trước, khổ vải chỉ có chừng 35 – 40 cm nên phải căn tà mới tạo thành được một vạt áo .
Trong cùng của áo tứ thân là áo yếm, hoàn toàn có thể là kiểu yếm cổ xây hoặc yếm cánh nhạn xẻ sâu xuống dưới. Phụ nữ đứng tuổi thường mặc yếm có màu đậm và những cô gái trẻ thì mặc yếm màu đỏ. Bên ngoài yếm là lớp áo cánh mỏng mảnh màu trắng được liên kết với cạp váy bằng chiếc dây sống lưng xanh. Mặc áo tứ thân luôn có chiếc thắt lưng vải lụa hay cái ” ruột tượng ” – một loại bao vải dài và to để đựng tiền hay gạo, đeo ở sống lưng hay quanh bụng, buộc rút lại. Tuy chỉ là một bộ phận phụ nhưng thắt lưng khi nào cũng được chăm chút bởi chúng tô rõ thêm dáng thon thả của người phụ nữ. Bên ngoài cũng là chiếc áo tứ thân tha thướt được buông thả hoặc hoàn toàn có thể buộc lại với nhau, không gài khít mà để lộ màu yến ở bên trong .
Phụ nữ đứng tuổi thường mặc yếm có màu đậm và những cô gái trẻ thì mặc yếm màu đỏ. Ảnh : Tơ Lụa
Trên áo tứ thân có một vòng đệm cổ gọi là lá sen, dựng lên một đốt ngón tay. Áo tứ thân từ từ không còn chỉ của riêng phụ nữ lao động mà Giao hàng cho mọi những tầng lớp .
Với bản chất kín đáo của người Việt từ xưa, trang phục mỗi thời luôn có sự nghiên cứu, tìm tòi để phù hợp với nguyên tắc. Người dân truyền cho nhau kinh nghiệm tằn tiện, khéo léo trong trang phục bởi quan trọng vẫn là “ăn lấy chắc, mặc lấy bền”. Cấu trúc của áo tứ thân tạo nên sự thuận lợi trong công việc. Khi phải làm việc nặng nhiều, phần vai và khuỷu tay thường bị rách nhưng phần vạt áo không bị ảnh hưởng là bởi người ta đã sáng chế cắt bỏ phần trên, tạo nên sự so le giữa hai vạt áo, dù không cân đối nhưng vẫn đối ứng. Với phụ nữ thời xưa, loại áo thay vai đổi vạt là loại mốt một thời. Kiểu áo này chứng tỏ trình độ thẩm mỹ của người Việt khá cao.
Khi mới ra đời, áo tứ thân hầu hết đều mang màu sắc tự nhiên, được nhuộm bằng màu sẵn có trong thiên nhiên. Người ta thường sử dụng củ nâu, lá bàng giã nhỏ hay bùn dưới áo để làm màu nhuộm. Trải qua nhiều thời kỳ, áo tứ thân được may với nhiều chất liệu, màu sắc khác nhau nhưng kiểu dáng không thay đổi nhiều.
Áo tứ thân được may với nhiều chất liệu, màu sắc khác nhau. Ảnh: ZLR.VN
Sự đang dạng của các loại áo tứ thân
Từ những năm 1946 của thế kỷ XX, những người phụ nữ phong phú đã may áo tứ thân bằng chất lụa mềm, sau đó đến vật liệu vải the. Áo tứ thân may cho mệnh phụ phu nhân có tay rộng, thân rộng, được trang trí bằng miếng vải dọc hai bên vạt áo, giữa có cài ngọc, dưới gấu có họa tiết thủy ba sóng nước .
Áo tứ thân truyền thống lịch sử : Là kiểu áo tứ thân sinh ra trong thời kỳ đầu, điểm đặc biệt quan trọng là sự phối màu ở những dải áo với nhau. Màu sắc sử dụng đa phần là gam màu trầm như nâu, đen, tím ; thắt lưng sử dụng màu vàng còn quần màu đen để thật sạch, thuận tiện cho việc làm đồng áng .
Áo tứ thân truyền thống cuội nguồn sử dụng những sắc tố cơ bản. Ảnh : Goc nho san thuong
Áo tứ thân cải cách : Là những kiểu áo tứ thân thời nay thường được may để sử dụng trong phim ảnh hay trình diễn trên sân khấu, tân tiến hơn để tương thích với nhu yếu và thị hiếu nghệ thuật và thẩm mỹ. Dù cùng mẫu mã nhưng trên những chiếc áo tứ thân cải cách sẽ được in, thêu, đính cườm cầu kỳ hơn, nhiều sắc tố hơn .
Áo tứ thân cải cách thường dùng trên sân khấu. Ảnh : Pose
Nổi tiếng nhất vẫn là áo tứ thân dài gần chấm gót thường mặc cùng với quần lĩnh đen và khăn mỏ quạ, nón quai thao. Trang phục này thường được những liền chị ở TP Bắc Ninh mặc khi trình diễn dân ca quan họ. Trong bài bài hát ” Chân quê ” của Nguyễn Bính đã tả hình ảnh truyền thống lịch sử của người phụ nữ Nước Ta :
Nào đâu cái yếm lụa sồi ?
Cái dây sống lưng đũi nhuộm hồi sang xuân ?
Nào đâu cái áo tứ thân ?
Cái khăn mỏ quạ, cái quần nái đen ?
Người con gái mặc áo tứ thân, buộc khăn mỏ quạ, đội nón quai thao. Ảnh : Baoquocte. vn
Ý nghĩa áo tứ thân với phụ nữ Việt
Khi nói đến phụ nữ Kinh Bắc một thời, áo tứ thân chính là đặc trưng của phục trang truyền thống. Chiếc áo này trải qua một quy trình phát minh sáng tạo, biến hóa, với mẫu mã, sắc tố, luôn có sự tích hợp hòa giải, đối xứng. Áo tứ thân vừa mang nét quyến rũ, duyên dáng vừa giữ được nguyên tắc kín kẽ và tôn lên hình dáng của người phụ nữ Bắc bộ mộc mạc. Áo tứ thân cũng chính là tiền thân cho áo dài ngũ thân .
Áo tứ thân được biến hóa qua nhiều thời kỳ. Ảnh : Kênh du lịch mày mò
Áo tứ thân không chỉ là một loại phục trang có ý nghĩa với phụ nữ Kinh Bắc một thời mà còn mang theo ý nghĩa rất đặc biệt quan trọng. Phần trước hai tà, sau hai tà tượng trưng cho tứ thân phụ mẫu ( cha mẹ chồng và cha mẹ vợ ). Phần yếm nằm phía bên trong hai vạt lớn tượng trưng cho cha mẹ ôm ấp đứa con vào lòng .
Cấu tạo của áo tứ thân cũng mang ý nghĩa về gia đình. Ảnh: pinterest
Trải qua bao nhiêu thăng trầm lịch sử dân tộc, áo tứ thân vẫn luôn là một nét đẹp văn hóa truyền thống trong đời sống người Việt. Áo tứ thân mang trọn sự đơn giản và giản dị của người phụ nữ Việt xưa, mãi mãi là một phần linh hồn của dân tộc bản địa Việt .
Trích nguồn:
[ 1 ] Sách ” An Nam tức sự “, tác giả Trần Phu
Source: https://thoitrangviet247.com
Category: Áo
