Thi sĩ Xuân Diệu từng xao xuyến: “Những tà áo lụa mong manh ấy/ Đã gói hồn tôi suốt trọn đời”. Chiếc áo dài, trang phục truyền thống, đồng thời cũng là một di sản văn hóa bao đời nay, đi sâu vào tiềm thức của người Việt Nam. Thế nhưng, gần đây, hình ảnh áo dài Việt đang bị sử dụng tùy tiện ở nước ngoài gây bức xúc trong dư luận.
Năm lần bảy lượt gây tranh cãi
Bạn đang đọc: Nỗi lo tà áo dài Việt bị “thay tên đổi họ”
Ngày 25/10, trên Instagram cá thể, thợ chụp ảnh người Trung Quốc Trần Mạn đăng tải dòng trạng thái mới nhất với nội dung : “ Mặc mẫu sản phẩm do chính tôi phong cách thiết kế trong lần hợp tác gần nhất với @ shangsia ”. Kèm theo bài đăng là những bức hình chính cô mặc một bộ váy áo dài tay .
Ngay lập tức, dòng trạng thái trở thành chủ đề buôn chuyện của hội đồng mạng Nước Ta bởi những phục trang trong ảnh được cho là y hệt áo dài Nước Ta. Nhiều người cho rằng phục trang mà Trần Mạn tự nhận là của mình thực ra chỉ là áo dài Nước Ta cải cách .
Thiết kế của Trần Mạn có độ tương đồng cao với áo dài Việt Nam.
“ Chào Trần Mạn, cô có nhầm lẫn gì không ? Trang phục mà cô phong cách thiết kế giống hệt với tà áo dài truyền thống lịch sử của Nước Ta và cô cũng không ghi ý tưởng từ đâu ? Tôi nghĩ điều này giống như đánh cắp vậy ”, “ Nhìn cũng đẹp đấy nhưng lại đạo nhái áo dài của Nước Ta. Cảm ơn em đã tiếp thị nền văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của Nước Ta nhé ” … là một số ít phản hồi của người dùng mạng xã hội Nước Ta dành cho những phong cách thiết kế của Trần Mạn .
Đây không phải lần tiên phong áo dài của Nước Ta được người Trung Quốc sử dụng và gây nhiều tranh cãi. Gần đây nhất, thí sinh người Trung Quốc Jie Ding tại Miss Earth 2020 ( Hoa hậu Trái đất ) gây chú ý quan tâm khi diện mẫu phục trang có nhiều điểm giống với áo dài truyền thống cuội nguồn của Nước Ta trong phần thi tài năng. Cụ thể, trong phần màn biểu diễn lê dài hơn 2 phút, thí sinh Jie Ding diện một bộ phục trang màu trắng – có nhiều cụ thể giống áo dài của phụ nữ Nước Ta. Cô biểu lộ một điệu múa với quạt trên nền nhạc của Trung Quốc .
Nhà phong cách thiết kế Nguyễn Đức Lộc cho rằng bộ phục trang mà Jie Ding nhìn giống gần như 100 % với áo dài của Nước Ta. “ Thực tế, kỹ thuật cắt may, cấu trúc giữa áo dài của Nước Ta và xường xám của Trung Quốc khá giống nhau. Chỉ có một số ít tiểu tiết và cấu trúc là điểm phân biệt rõ phục trang của hai nước. Trong đó, áo dài của Nước Ta thường được mặc với quần dài, còn xường xám của Trung Quốc thì không. Đây là tín hiệu phân biệt rõ nhất giữa phục trang này của hai nước ”, nhà phong cách thiết kế Nguyễn Đức Lộc lý giải thêm .
Thực tế, không có lao lý cấm những người mẫu, thí sinh hay bất kể người quốc tế nào không được mặc phục trang truyền thống cuội nguồn của Nước Ta. Tuy nhiên, khi đến một cuộc thi mang tầm cỡ quốc tế và là nơi bộc lộ truyền thống dân tộc bản địa như Miss Earth, nếu người mặc không lý giải thêm dễ gây ra sự ngộ nhận, hiểu nhầm .
Nhà thiết kế Thủy Nguyễn bức xúc khi một thiết kế của Ne Tiger (phải) sao chép thiết kế của mình trong bộ sưu tập “Áo dài non nước” trình làng tháng 1/2018.
Một trường hợp khác là sự trắng trợn của một Nhà phong cách thiết kế của tên thương hiệu Ne-Tiger cách đây khoảng chừng 2 năm. Tháng 10/2018, tên thương hiệu này trình làng bộ sưu tập mới mang tên “ Một vành đai ” trong khuôn khổ Tuần lễ thời trang Trung Quốc xuân hè 2019. Theo Ne-Tiger, những phục trang trong bộ sưu tập của họ “ lấy cảm hứng ” từ quốc phục những vương quốc nằm trên Con đường tơ lụa cách đây 613 năm .
Khi trình làng về bộ sưu tập, Ne-Tiger viết : “ Đội ngũ phong cách thiết kế của chúng tôi mất hơn một tháng để tích lũy tư liệu phục trang truyền thống lịch sử của những nước : Indonesia, Malaysia, Philippines, Nước Singapore, Vương Quốc của nụ cười, Brunei, Nước Ta, Lào, Myanmar, Campuchia và những vương quốc khác. Hình ảnh về vật tổ, phù hiệu đặc trưng của từng nước sẽ được tích hợp vào mẫu phục trang Trung Quốc để tái hiện sự hùng vĩ của Con đường tơ lụa trên biển ” .
Nhà phong cách thiết kế tên thương hiệu thời trang Ne-Tiger bộc lộ tham vọng : “ Chúng tôi liên tục thừa kế và phát huy những yếu tố văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của Nước Trung Hoa, đồng thời học hỏi và tích hợp chúng với những khuynh hướng thời trang tân tiến của quốc tế để đưa những mẫu phong cách thiết kế ra toàn thế giới. Khi phát minh sáng tạo ra một bộ sưu tập, tôi nhấn mạnh vấn đề vẻ kiêu ngạo cũng như phẩm giá của phục trang truyền thống lịch sử Trung Quốc ” .
Trong khi đó, nhật báo China Daily tiếng Anh đề cập đến loạt thiết kế này với tiêu đề: Chinese style delights China S/S Fashion Week (tạm dịch: Phong cách Trung Quốc làm mê mẩn Tuần lễ thời trang xuân – hè). Cụm từ “Chinese style” (Phong cách Trung Quốc) khiến không ít người Việt “nổi đóa” vì trang báo trên mặc định những trang phục này là phong cách của Trung Quốc. Phẫn nộ hơn, những thiết kế nằm trong bộ sưu tập của Ne-Tiger không chỉ giống về kiểu dáng mà thậm chí màu sắc, họa tiết trên áo cũng không khác gì sản phẩm của nhà thiết kế Thủy Nguyễn, nằm trong bộ sưu tập “Áo dài non nước”.
Theo san sẻ từ đại diện thay mặt của nhà phong cách thiết kế Thủy Nguyễn, bộ sưu tập “ Áo dài non nước ” được ra đời tháng 1-2018, trong khi đó, bộ sưu tập của tên thương hiệu Ne-Tiger ra đời tháng 10-2018. Nhà mốt Việt vô cùng bất bình trước hành vi và việc làm của tên thương hiệu Trung Quốc. “ Thật vô lý khi nhận áo dài là phong thái Trung Quốc ”, đại diện thay mặt tiếp thị quảng cáo của nhà phong cách thiết kế Thủy Nguyễn chia sẻ .
Lập lờ trong cách giải thích
Từ lâu, áo dài là một biểu tượng văn hóa gắn liền với hình tượng phụ nữ Nước Ta. Qua nhiều thời kỳ tăng trưởng, tà áo dài không ngừng biến hóa nhưng vẫn bảo vệ tính truyền thống lịch sử, góp thêm phần tôn lên vẻ đẹp lịch sự, duyên dáng của người phụ nữ Việt. Nếu như Nước Hàn có Hanbok, Nhật Bản có Kimono, Scotland có váy Kilt … thì Nước Ta được biết đến với tà áo dài .
Một trong những thiết kế mà báo Hoa ngữ gọi là có “phong cách Trung Quốc”.
Từ “ Áo dài ” đã được đưa nguyên bản vào từ điển Oxford và được lý giải là một loại phục trang của phụ nữ Nước Ta với phong cách thiết kế hai tà áo trước và sau dài chấm mắt cá chân che bên ngoài chiếc quần dài. Tuy chưa có văn bản chính thức nào lao lý áo dài là quốc phục nhưng từ xưa đến nay, trong tâm thức người Nước Ta và trong mắt bè bạn quốc tế thì tà áo dài truyền thống lịch sử được xem là một hình tượng tiềm ẩn tinh hoa văn hóa truyền thống của dân tộc bản địa Việt .
Theo tài liệu phân phối từ Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm, tiền thân áo dài được gọi là áo ngũ thân cổ đứng. Loại áo này nữ và nam may khá giống nhau, chỉ khác nhau vài đặc thù như : Nữ cổ áo thấp hơn nam, ống tay nữ hẹp hơn ống tay nam, được định hình từ thời Chúa Nguyễn Phúc Khoát ( 1739 – 1765 ), ông là người đặt nền tảng cho hình hài của áo dài. Sau khi nhà Nguyễn thống nhất quốc gia ( 1802 ) đã thừa kế sự cải cách phục trang của Chúa Nguyễn. Đến năm 1836 – 1837 Vua Minh Mạng quyết định hành động triển khai cải cách phục trang và áo dài được phổ cập rộng trong cả nước .
Trong những năm đầu thập niên 30 của thế kỷ XX, họa sỹ Cát Tường là người khởi xướng cho trào lưu cải cách áo dài truyền thống cuội nguồn. Ông đã phong cách thiết kế áo dài gọn hơn, khoe vẻ đẹp người phụ nữ, tương thích với đời sống xã hội lúc bấy giờ. Họa sĩ Cát Tường đã thêm những yếu tố tạo hình mới vào áo dài như vai bồng, áo có cổ lá sen, tà áo hẹp hơn … Bản vẽ tiên phong của chiếc áo dài với tên gọi Lemur được họa sỹ Nguyễn Cát Tường công bố trên Báo Phong hóa số 90, ra ngày 23/3/1934 .
“ Đại từ điển danh nhân thế giới ” do Nhật Bản ấn hành năm 2013 ghi nhận họa sỹ Nguyễn Cát Tường là tác giả của chiếc áo dài Việt Nam bằng thông tin : “ Chính ông khởi xướng việc cải cách y phục phụ nữ truyền thống cuội nguồn của dân tộc bản địa mình. Những kiểu áo dài do ông nghĩ ra có tác động ảnh hưởng lớn đến lối phong cách thiết kế áo dài tân tiến ” .
Họa sĩ Nguyễn Mạnh Đức, ông chủ của khoảng trống nghệ thuật và thẩm mỹ nhà sàn ( Nhà sàn Collective ) tại TP. Hà Nội cho biết, chiếc áo dài định hình rõ ràng phải tính khởi đầu từ chiếc áo dài 5 thân thời Nguyễn .
Trải qua quy trình Tây hóa, ảnh hưởng tác động từ văn minh phương Tây, chiếc áo dài được cải cách can đảm và mạnh mẽ, ảnh hưởng tác động phương Tây – đặc biệt quan trọng là phong thái của người Pháp, chứ không tác động ảnh hưởng của Trung Quốc. Quá trình lịch sử dân tộc nâng cấp cải tiến rất rõ ràng như sự Open của áo dài Lê Phổ từ bản vẽ của họa sỹ Lê Phổ … Không chỉ đơn thuần là một loại phục trang dân tộc bản địa, áo dài còn tiềm ẩn cả một bề dày lịch sử vẻ vang, truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống, tính triết lý, những ý niệm thẩm mỹ nghệ thuật, ý thức và niềm tin dân tộc bản địa của người Nước Ta .
Họa sĩ Nguyễn Đức Bình.
Đồng quan điểm, họa sĩ Nguyễn Đức Bình, Chủ nhiệm câu lạc bộ Đình làng Việt, Chủ nhiệm Trung tâm Hỗ trợ phát triển áo dài ngũ thân khẳng định: “Áo dài Việt Nam có trước xường xám của Trung Quốc, vì vậy, không có chuyện áo dài được kế thừa từ trang phục này của Trung Quốc. Hơn nữa, áo dài Việt Nam khác hoàn toàn xường xám của Trung Quốc. Áo dài có đặc trưng là ôm sát lấy cơ thể, cổ cao và có chiều dài chấm gót chân, còn xường xám không kết hợp với quần”.
Lý giải về việc áo dài liên tục bị sử dụng tùy tiện, ông Nguyễn Đức Bình cho rằng, lúc bấy giờ một số ít giá trị truyền thống lịch sử đang bị đảo lộn, đánh cắp. Trong toàn cảnh đó, nhiều người rất mơ hồ, chưa hiểu rõ về chiếc áo dài truyền thống lịch sử dễ tạo thành lỗ hổng để người khác thuận tiện “ lấn chiếm văn hóa truyền thống. Thậm chí, họ hoàn toàn có thể tạo dựng những chứng cứ lịch sử dân tộc khác, mà tước đoạt bản quyền chiếc áo dài của Nước Ta .
Thực chất, toàn thế giới hóa là liên kết vương quốc với nhau và là xu thế tất yếu của thời đại mới. Song, trong toàn thế giới hóa, mỗi vương quốc sẽ góp phần riêng truyền thống của mình chứ không phải trộn lẫn với những truyền thống của vương quốc khác theo như diễn giải của những nhà phong cách thiết kế Trung Quốc nói trên. Rõ ràng đã đến lúc tất cả chúng ta cần tráng lệ nhìn nhận câu truyện kiến thiết xây dựng tên thương hiệu áo dài bằng nhiều phương pháp, trong đó, vai trò dựng tên thương hiệu của những nhà phong cách thiết kế, tổ chức triển khai những tuần lề áo dài ở trong và ngoài nước … là những việc làm thiết thực .
Tại Hội thảo Khoa học vương quốc “ Áo dài Nước Ta : Nhận diện, tập quán, giá trị và truyền thống ” do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Hội Liên hiệp phụ nữ Nước Ta phối hợp tổ chức triển khai hồi tháng 6, nhiều câu truyện về xác lập bản quyền, “ danh phận ” cho áo dài Nước Ta đã được những nhà quản trị, chuyên viên, nhà nghiên cứu đề cập. Tại đây, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Trịnh Thị Thủy cũng cho rằng, việc nhận diện đúng chuẩn những giá trị và nội hàm di sản văn hóa truyền thống phi vật thể này, một mặt, sẽ giúp cho việc thiết kế xây dựng thành công xuất sắc hồ sơ phục trang áo dài Nước Ta đưa vào Danh mục di sản văn hóa truyền thống phi vật thể vương quốc và tiến tới đệ trình ghi danh tại Danh sách di sản văn hóa truyền thống phi vật thể đại diện thay mặt của trái đất theo tiêu chuẩn của UNESCO .
Source: https://thoitrangviet247.com
Category: Áo
