TÌM HIỂU KINH PHÁP CÚ
( DHAMMAPADA ) Tâm Minh Ngô Tằng Giao
__________
Bạn đang đọc: Màu áo cà sa
MÀU ÁO CÀ SA
Kinh Pháp Cú dành riêng hẳn một phẩm gọi là “Phẩm Tỳ kheo” để đề cập tới các người xuất gia. Những đặc điểm chính của người xuất gia là trong sạch, hoàn toàn độc thân, tự ý sống nghèo nàn, khiêm tốn, đơn giản, phục vụ một cách vị tha, nhẫn nại, bi mẫn và thanh tao nhã nhặn. Ngoài việc học hỏi giáo lý, tu trì “Giới, Định, Tuệ” người xuất gia còn có nhiệm vụ trao truyền những tinh hoa Phật Pháp cho mọi người, tạo cho họ niềm tin đối với Phật Pháp.
Y vàng, hay áo cà sa là một sắc tướng tượng trưng hạnh từ khước, dứt bỏ, xuất gia. Nhuộm y màu vàng để cho bộ y hết đẹp, không còn giá trị vật chất. Sắc tướng bên ngoài của đời sống thiêng liêng đạo hạnh không có nghĩa lý gì nếu không có sự trong sáng bên trong. Truyện tích kể rằng phần đông thiện tín ưng thuận dâng một bộ y quý giá đến Đại đức Đề Bà Đạt Đa thay vì dâng đến Đại đức Xá Lợi Phất là vị đại đệ tử của Đức Phật. Một vài thiện tín có tâm đạo, thấy Đề Bà Đạt Đa đắp y, ngỏ ý rằng thầy không xứng danh được danh dự ấy. Nhân thời cơ, Đức Phật dạy rằng trong một tiền kiếp Đề Bà Đạt Đa làm thợ săn voi trong rừng. Hắn thấy voi thường quỳ xuống đảnh lễ mỗi khi một vị Phật Độc Giác đi ngang qua. Hắn bèn nghĩ ra mưu kế để săn voi. Hôm sau khi vị Phật cởi áo ra tắm bên bờ suối, hắn lấy trộm y vàng để nguỵ trang cho dễ giết voi. Số voi bị giết chết đi từ từ. Khi voi đầu đàn mày mò ra mưu kế gian manh đó voi bèn xông lên trước dùng vòi quật ngã thợ săn, định giết chết, nhưng thấy bộ y vàng trên người nên tha chết cho hắn. Đức Phật dạy rằng khi tâm chưa rời bỏ những điều tham dục, không tự kiềm chế được mình và thiếu thành thật thì không xứng danh mặc áo nhà tu : ( Pháp Cú 9 )
Nếu mà mặc áo cà sa
Lòng còn ô uế, tâm tà quẩn quanh
Chưa tự chế, thiếu chân tình
Xứng đâu mà khoác vào mình áo kia.
Nhận thấy rằng xa hoa vật chất là ảo huyền và nụ cười vật chất không tạo niềm hạnh phúc thật sự, tu sĩ tự nguyện lìa bỏ tổng thể sự nghiệp trên đời để khoác trên mình chiếc y vàng và cố ghép mình vào nếp sống trọn vẹn trong sáng. Tuy nhiên, không phải sắc tướng hình thức bề ngoài mà là sự thanh lọc bên trong và đời sống gương mẫu làm cho con người trở nên trong sáng. Sự đổi khác từ trong ra ngoài chứ không phải bên ngoài mà thôi. Một ông quan đại thần sau khi đánh dẹp loạn quân đắc thắng quay trở lại được vua ban thưởng vàng bạc rất nhiều lại Tặng thêm một cô vũ nữ tuyệt đẹp. Trong bảy ngày đêm ông hưởng những lạc thú vật chất, tiệc tùng tưng bừng. Cô vũ nữ giúp vui. Hôm sau cả đoàn kéo nhau ra bờ sông tắm rửa. Tắm xong lên bờ bày tiệc rượu ca hát. Chiều trở lại dinh tiệc vui lại liên tục. Cô vũ nữ phục trang lộng lẫy, trong lúc đang múa hát thời ngã lăn ra ngất xỉu, sùi bọt mép rồi chết luôn. Ông rất âu sầu buồn bã, đến hầu Phật và được nghe Đức Phật giảng giáo pháp. Sau khi nghe xong ông đắc quả A La Hán và nhập diệt luôn, mặc dầu lúc ấy ông ăn mặc rất sang trọng và quý phái. Các thầy Tỳ kheo bạch hỏi Đức Phật có nên gọi vị ấy là Sa môn không. Đức Phật dạy rằng không nên nhìn nhận con người bằng y phục “ Đặc tính thánh không tùy thuộc ở hình dáng vẻ bên ngoài. Sự trong sáng đến từ bên trong, chính sự thanh tịnh bên trong là chính yếu ” : ( Pháp Cú 142 )
Người nào sống thật trang nghiêm
Thân tâm an tịnh, giữ gìn đường tu
Bao nhiêu dục vọng diệt trừ
Không hề buông thả hững hờ giác quan
Lại thêm giới hạnh chu toàn
Sinh linh chẳng hại, tính luôn ôn hòa
Dù cho ăn mặc xa hoa
Vẫn là tu sĩ, là Bà La Môn.
Đức Mục Kiền Liên dùng thần thông đem hai vợ chồng một ông chưởng khố rất giàu sang nhưng tính keo kiệt đến trước mặt Đức Phật. Khi nghe thuyết Pháp xong cả hai xin quy y. Nghe những vị Tăng sĩ khác tán dương phẩm hạnh của ngài Mục Kiền Liên, Đức Phật quan tâm rằng những vị tốt như Đức Mục Kiền Liên phải làm cho người khác đặt niềm tin nơi mình mà không hề gây tổn hại đến ai, đi trì bình khất thực mà không gây phiền phức cho ai : ( Pháp Cú 49 )
Sa môn khất thực trong làng
Ví như ong lượn nhịp nhàng bên hoa
Kiếm tìm mật nhụy hút ra
Xong rồi tung cánh bay qua cuối vườn
Một tăng sĩ trụ trì có lòng ganh tỵ với hai vị khách vốn là đại đệ tử của Đức Phật từ xa đến viếng, vì hai vị này được chủ nhà kính mộ. Chủ nhà nổi nóng khiển trách thầy. Thầy lăng mạ chủ nhà và đem câu truyện bạch lại với Đức Phật. Đức Phật khuyên thầy nên sám hối, không nên ích kỷ và có nhiều tham vọng, không nên chấp điều gì là “ ta ” và “ của ta ”. Ngài dạy thêm rằng “ Người si mê thường hay tìm danh vọng mà họ không xứng danh. Muốn vị thế cao trong Tăng chúng, quyền thế trong chùa chiền, danh vọng ngoài xã hội ” : ( Pháp Cú 73 )
Kẻ ngu thường muốn hư danh
Ngồi trong Tăng chúng muốn giành chỗ trên,
Trong Tăng viện muốn uy quyền,
Muốn người cung kính đến xin cúng dường.
( Pháp Cú 74 )
Để cho kẻ tục, người Tăng
Phục ta và phải nghĩ rằng ta đây:
“Chính ta làm được việc này!”
Hay: “Ta ra lệnh đó đây thi hành!”
Kẻ ngu cuồng vọng khoe mình,
Lòng tham, ngạo mạn tăng nhanh với đời.
Vị Sa di kia xuất thân từ một mái ấm gia đình khả kính, được thiện tín tới tấp dâng lễ vật cúng dường. Nhưng ông chẳng màng, khước từ tổng thể, gật đầu đời sống đơn độc và nghèo nàn ở chốn rừng sâu. Một ngày tươi tắn nọ vị Sa di thành đạt đạo quả A La Hán. Các vị Tỳ kheo hết lời tán dương phẩm hạnh gương mẫu của vị này. Nghe câu truyện, Đức Phật diễn đạt hai con đường khác nhau, một dẫn đến lợi lộc và một đến Niết Bàn. Ngài dạy “ Không nên thoả thích trong mùi danh bả lợi của trần gian mà phải trau dồi tâm dứt bỏ ” : ( Pháp Cú 75 )
Một đường danh lợi thế gian
Một đường đưa tới Niết Bàn cao xa
Tỳ Kheo đệ tử Phật Đà
Nhủ lòng cho rõ để mà bước chân,
Đừng nên tham đắm lợi trần,
Đạo mầu giải thoát chuyên tâm trau dồi!
Các vị xuất gia là những bậc mô phạm, thực thụ sống đời sống tương thích với lời dạy của Đức Phật. Do đó, để kìm hãm việc thèm thuồng vật thực, để tâm được nhẹ nhàng khoan khoái, tu sĩ phải sống đời sống giản dị và đơn giản và thanh đạm. Cuộc sống xa hoa sẽ biến con người trở nên nô lệ của tham vọng. Nên ở độc thân, vì toàn bộ năng lượng nhờ đó mà được bảo tồn toàn vẹn để hoàn toàn có thể dùng vào việc trau dồi niềm tin và đạo đức cho mình, cho người khác. Phải trấn áp hành vi lời nói và thu thúc sáu căn ngặt nghèo. Như vậy, sự tinh tấn sẽ thôi thúc người xuất gia khước từ những lạc thú trần gian và gật đầu đời tu sĩ, đi long dong, rày đây mai đó, không luyến ái một nơi ở nhất định nào, trọn vẹn tự do. Một vị Tỳ kheo cất vật thực để sau này dùng. Đức Phật khuyên thầy không nên làm như vậy và lý giải thêm tác phong chân chính của một vị Tỳ kheo thuần thành : ( Pháp Cú 92 )
Không màng tài sản chứa đầy
Uống ăn chừng mực qua ngày để tu
Thoát vòng đau khổ, ưu tư
Thảnh thơi theo cánh gió đưa Niết Bàn
Như chim bay giữa không gian
Tìm chim, dấu vết vô vàn khó thay.
Vì thiện tín đem vật thực dồi dào dâng đến một Đại đức nên có vài vị Tỳ kheo buôn chuyện rằng Đại đức đã dặn dò những thí chủ làm như vậy để tỏ ra mình có nhiều uy tín. Đức Phật dạy rằng chính tâm trong sáng bố thí của thiện tín tự nhiên phát sinh chứ không phải do Đại đức xúi giục, người không ô nhiễm không mất thì giờ để trò chuyện về “ tứ đồ vật ” là bốn món thiết yếu cho đời sống Tỳ kheo. Ngài dạy “ Người đã tận diệt được lòng ham muốn, không còn nghĩ tới cao lương mỹ vị, đã thành đạt giải thoát, không còn bị dục lạc kích thích, thì đường đi của họ thênh thang, tự do và tự do như đường của chim bay giữa không trung ” : ( Pháp Cú 93 )
Nhiễm ô, ham muốn diệt ngay
Uống ăn chừng mực qua ngày để tu
Thoát vòng đau khổ, ưu tư
Thảnh thơi theo cánh gió đưa Niết Bàn
Như chim bay giữa không gian
Tìm chim, dấu vết vô vàn khó thay.
Tỳ kheo đúng theo nghĩa là người đi xin. Các thầy chỉ lặng lẽ đứng trước cửa để người ta sớt thức ăn vào bát và chỉ sống với vật thực nào mà người thí chủ vui mừng đặt vào bát một cách hồn nhiên. Nhưng không phải chỉ vì nguyên do giản dị và đơn giản là đi xin kẻ khác mà người ấy là Tỳ kheo. Tỳ kheo phải là người đã gật đầu toàn thể giới luật. có tương quan đến đời sống Tỳ kheo. Một vị Bà La Môn từ bỏ trần gian để sống đời đạo sĩ du phương khất thực. Một hôm ông gặp Đức Phật và thỉnh cầu Đức Phật gọi ông là Tỳ kheo vì ông cũng đi trì bình khất thực như những tu sĩ Phật Giáo. Đức Phật đáp rằng không phải chỉ đi khất thực mà trở thành Tỳ kheo : ( Pháp Cú 266 )
Chỉ đi khất thực từng nhà
Làm sao đủ gọi được là Tỳ Kheo,
Người tu chân chánh phải theo
Bao nhiêu giới luật là điều tối cao
Gọi Tỳ Kheo xứng làm sao,
Chỉ riêng khất thực lẽ nào xứng danh.
Đức Phật còn nhấn mạnh vấn đề thêm rằng người phẩm hạnh cao, vượt khỏi cả thiện lẫn ác, có trí tuệ thông suốt, mới đáng gọi là thầy tu. Vượt xong điều thiện là siêng năng làm những điều lành, làm điều lành đã quen, đã siêng, nên chẳng cần nỗ lực, chẳng thấy khó nhọc chi, nên gọi là vượt xong điều thiện. Vượt xong điều ác là bỏ dứt được những điều bất thiện : ( Pháp Cú 267 )
Bao nhiêu thiện, ác vượt xong
Tu hành thanh tịnh, tác phong cao vời
Sống đầy hiểu biết ở đời
Xứng danh được gọi là người Tỳ Kheo.
Nhân một nhóm tăng sĩ trong khi an cư kiết hạ tại một vùng đã âm mưu giả vờ tâng bốc nhau. Người này khoe người kia thành đạt quả vị này hay quả vị khác nhưng thật sự không có ai chứng đắc được gì hết. Họ làm như vậy để được thiện tín cúng dường dồi dào trong khi vùng đó đang bị đói khổ, thực phẩm khan hiếm. Đức Phật chê trách thái độ “tăng thượng mạn” đó. “Tăng thượng mạn” là sự khoe khoang của người tu hành, chưa chứng đắc quả vị mà tự nhận đã chứng đắc. “Tăng” là gia tăng thêm lên. “Thượng” là trên. “Mạn” là kiêu căng, tự cao, tự đại:
( Pháp Cú 308 )
Hay phá giới, chẳng tu hành
Thà nuốt sắt đỏ vào mình nóng ran
Như cho lửa cháy đốt thân
Còn hơn thọ lãnh nhân dân cúng dường.
Vị tu sĩ nọ đang hành thiền trong một khu vườn chơi. Một kỹ nữ cũng có hẹn hò với một người đàn ông trong khu vườn ấy, nhưng người này không đến. Chờ người hẹn mãi mà không thấy, cô gặp nhà sư đang ngồi một mình. Thấy diện mạo tuấn tú của vị tu sĩ cô mới sinh lòng quyến luyến và lại gần trêu ghẹo, điệu đàng. Nhà sư bị kích động, vừa sợ hãi vừa cảm thấy body toàn thân được một sự thoả thích lâng lâng tràn ngập. Dùng thiên nhãn thấy vậy, Đức Phật Open trước mặt vị Tỳ kheo và dạy rằng khi ngồi thiền thời nên chọn nơi rừng sâu vắng vẻ mới khỏi bị sa ngã. Người đã dứt bỏ dục vọng, thích ở ẩn dật, nơi mà người trần tục không thích ở : ( Pháp Cú 99 )
Núi rừng tịnh lạc, nên thơ
Nhưng người phàm lại không ưa chốn này,
Riêng người giải thoát khác thay
Tỏ ra thích ở nơi đây vô cùng
Vì bao dục lạc dứt xong.
Một vị Tăng sĩ nọ có thói quen, mỗi khi tranh luận với ai mà thấy đuối lý thời mời người ấy đến một nơi khác, vào một giờ hẹn trước, để liên tục đàm đạo cho ra lẽ. Nhưng đến ngày hẹn, thầy lại tới chỗ hẹn trước giờ và công bố là vị kia đã thua tài biện luận của mình vì không thấy đến nơi hẹn. Khi câu truyện được bạch lại với Đức Phật, Đức Phật lý giải thái độ của người thật sự đáng là Tỳ kheo “ Chẳng phải cạo trọc đầu mà có được danh nghĩa Sa môn. Kẻ đã dứt trừ xong mọi ác ý mới là Sa môn ” : ( Pháp Cú 264 )
Người mà nói dối, nói sai
Lại thêm phá giới, sống đời buông lung
Dù đầu cạo tóc hết luôn
Cũng chưa xứng gọi Sa Môn tu hành
Huống còn tham dục đầy mình
Làm sao lại xứng trở thành Sa Môn.
( Pháp Cú 265 )
Bao nhiêu điều ác ở đời
Dù cho lớn, nhỏ ai người dứt luôn
Chính nhờ điều ác không còn
Xứng danh được gọi Sa Môn tu hành.
Vài vị Tỳ kheo đã thành đạt những tân tiến ý thức khá cao nhưng không kiên trì tinh tấn để đắc quả A La Hán ngay. Họ nghĩ rằng họ đã thành công xuất sắc trong việc tu tập như thế thời thuận tiện hoàn toàn có thể trở thành A La Hán khi nào cũng được. Họ đến yết kiến Đức Phật và nói lên ý nghĩ đó. Ngài khuyên “ Chẳng phải vì thuộc giới luật, học rộng, nghe nhiều, chứng ngộ tu thiền, sống cô độc mà tự mãn khi chưa thành đạt tiềm năng sau cuối, khi mà mê lầm, phiền não còn trong tâm ”. Các Tỳ kheo nhờ đó mà tinh tấn tu tập hơn và chứng quả : ( Pháp Cú 271 – 272 )
Không vì giới luật luôn theo
Không vì học rộng, nghe nhiều giỏi thêm
Không vì chứng ngộ tu thiền
Hay là cô độc sống riêng một mình
Mà cho là đã đạt thành
“Niềm vui giải thoát, hương lành xuất gia
Phàm phu không thể sánh qua!”
Tỳ Kheo chớ có tỏ ra bằng lòng
Khi mà trừ diệt chưa xong
Mê lầm, phiền não còn trong tâm mình.
Năm thầy Tỳ kheo, mỗi thầy tự chế một giác quan. Các thầy bạch hỏi Đức Phật để biết giác quan nào khó khắc chế hơn hết. Đức Phật dạy điều phục giác quan nào, căn nào, cũng khó như nhau, nhưng người tu hành đồng thời phải kìm hãm được đủ những căn mới tiến đến được giải thoát : ( Pháp Cú 360 – 361 )
Người nào chế ngự được ngay
Mắt, tai, mũi, lưỡi: lành thay vô ngần!
Lại thêm chế ngự được thân
Cũng như lời nói và tâm ý mình
Nói chung quả thật tài tình!
Tỳ Kheo nào bản thân mình thật hay
Chế ngự xong mọi điểm này
Khổ đau giải thoát, đọa đày tiêu tan.
Một Tỳ kheo có tài ném đá, trăm phát trúng cả trăm. Một hôm thầy ra tắm sông cùng 1 số ít bạn đồng tu. Muốn khoe khoang tài của mình, thầy liệng cục đá vào đầu một trong hai con thiên nga đang lượn lờ bơi lội gần đó, làm nó bị chết. Để khuyên dạy, Đức Phật lý giải trạng thái thích đáng mà một người Tỳ kheo cần phải có : ( Pháp Cú 362 )
Người nào chế ngự tay chân
Giữ gìn lời nói và tâm ý mình
Thích ưa thiền định nhiệt thành
Độc thân, tự tại, tu hành cô liêu
Biết đầy đủ, chẳng ham nhiều
Xứng danh là bậc Tỳ Kheo vô cùng.
Một thầy Tỳ kheo đã lăng mạ hai vị đại đệ tử của Đức Phật là những tôn giả Xá Lợi Phất và Mục Kiền Liên nên bị đọa âm ti. Đức Phật nhân thời cơ này dạy rằng một Tỳ kheo phải trấn áp lời nói, ăn nói hiền lành hoà nhã, không tự phụ, thì khi diễn bày ý nghĩa của tầm cỡ lời sẽ êm dịu rõ ràng. Ăn nói khôn khéo ở đây có nghĩa là trí tuệ : ( Pháp Cú 363 )
Tỳ Kheo ngôn ngữ thuần rồi
Nói câu khôn khéo, tránh lời tự cao
Thì khi giảng Pháp ngọt ngào
Muôn phần êm dịu, xiết bao rõ ràng
Một vị Tăng sĩ biết Đức Phật sắp nhập Niết Bàn, cố tránh không làm theo những vị khác. Thầy rút về tịnh thất mình, lấy giáo pháp làm đề mục hành thiền nhằm mục đích thành đạt đạo quả A La Hán. Vì hiểu nhầm thái độ của thầy, những vị khác đem câu truyện bạch lại với Đức Phật. Khi nghe thầy đó lý giải dự tính của mình, Đức Phật tán dương thầy : ( Pháp Cú 364 )
Tỳ Kheo chánh pháp tuân theo
Một lòng suy tưởng, mến yêu đạo mầu
Tư duy chánh pháp thâm sâu
Sẽ không sa đọa. Chẳng bao giờ rời
Mãi theo chánh pháp tuyệt vời.
Một thầy Tỳ kheo nhận lời mời của một đệ tử của Đề Bà Đạt Đa đến tu viện riêng của Đề Bà Đạt Đa và sống vài ngày trong sự tiếp đón nồng hậu của chủ. Khi quay trở lại chùa, những vị khác đem câu truyện bạch lại với Đức Phật. Đức Phật khuyên dạy thầy và những vị khác là “ nên biết đủ ” và “ đừng khinh thường những gì mình thọ lãnh ” : ( Pháp Cú 365 )
Điều mình thọ lĩnh được rồi
Chớ nên coi rẻ, buông lời khinh khi,
Người ta thọ lĩnh được chi
Chớ thèm, chớ muốn thứ gì của ai,
Tỳ Kheo ganh tỵ người ngoài
Khó mà an trú cho nơi tâm mình
Bao điều thiền định tốt lành.
( Pháp Cú 366 )
Tỳ Kheo thọ lĩnh cúng dường
Ít nhiều cũng chẳng coi thường khinh chê
Cứ luôn sinh hoạt mọi bề
Siêng năng, thanh tịnh không hề buông lơi
Chư thiên khen ngợi hết lời.
Từ bi chất chứa trong tâm và Tỳ kheo luôn luôn đem nguồn vui đến cho mọi người, cứu khổ mọi loài. Tỳ kheo lấy từ tâm đối xử với mọi người, vui thích với giáo pháp, sẽ đạt đến cảnh giới an nhàn và được giải thoát khỏi sầu khổ : ( Pháp Cú 368 )
Tỳ Kheo chất chứa trong tâm
Từ bi hoa nở hương thầm bay xa
Vui trong giáo pháp Phật Đà
Sẽ mau đạt cảnh thăng hoa Niết Bàn
Nhanh siêu thoát, sớm bình an
Chẳng còn phiền não, vô vàn sướng vui.
Người dứt bỏ thằng thúc sẽ vượt qua trận lụt, “ vượt dòng nước lũ bát ngát ”, tức là đã giác ngộ và giải thoát : ( Pháp Cú 370 )
Tỳ Kheo nào cắt đứt xong
Năm điều phiền não chẳng còn vấn vương,
Năm điều ô trược dứt luôn,
Năm căn lành tốt tìm phương trau dồi,
Năm điều trói buộc vượt rồi
Xứng danh được gọi là người thành công
“Vượt dòng nước lũ” mênh mông.
Cắt đứt được năm điều phiền não là : cái tôi, thiếu tín nhiệm, cố chấp sai lầm đáng tiếc trong nghi thức cúng tế, luyến ái và sân hận. Dứt bỏ được năm điều ô trược là : tham ái, sân hận, phóng dật, kiêu căng và mê muội. Trau dồi năm căn lành tốt là : lòng tin nơi “ Tứ Diệu Đế ”, ý niệm chánh pháp, quyết tâm tu tập, tâm không vọng động và quan tâm đến hiểu rõ chân lý. Vượt khỏi năm điều trói buộc là : tham ái, sân hận, si mê, ngã mạn và tà kiến. Đức Phật dạy rằng Tỳ kheo phải chuyên cần hành thiền, đừng xao lãng, phải rất là quan tâm và tập trung chuyên sâu tư tưởng, theo dõi hơi thở, giữ chánh niệm và tỉnh giác, đừng để tâm chạy theo dục lạc. Không vì phóng túng mà nuốt hòn sắt nóng dục lạc. Lúc cháy phỏng mới ăn năn, than phiền thì đã muộn rồi : ( Pháp Cú 371 )
Tỳ Kheo hãy cố tu thiền
Chớ nên buông thả, chớ nên lơ là
Tâm mình ái dục tránh xa
Đừng chờ nuốt sắt nóng mà kêu than:
“Thân thiêu đốt khổ vô vàn!”
Tỳ kheo sống nơi tĩnh mịch thời tâm yên tịnh. Hiểu rõ chánh pháp thì sẽ hưởng được niềm vui hùng vĩ hơn những niềm vui của người trần gian : ( Pháp Cú 373 )
Tỳ Kheo ẩn dật sống nhàn
Luôn luôn yên tịnh vô vàn trong tâm
Bao điều chánh pháp nhận chân
Sẽ vui hưởng thú siêu nhân hơn người.
Người suy niệm biết rõ lẽ sinh và diệt của “ ngũ uẩn ”, của năm nguyên tố hòa hợp lại tạo thành thân và tâm con người, thì sẽ tưởng tượng được niềm vui và niềm hạnh phúc của những người đã thoát khỏi vòng sinh tử luân hồi : ( Pháp Cú 374 )
Ai mà suy nghĩ, nhận chân
Lẽ sinh diệt của thân tâm này rồi
Thân tâm ngũ uẩn con người,
Hưởng ngay hạnh phúc, niềm vui tốt lành
Của người thoát khỏi tử sinh.
Tỳ kheo có trí tuệ phải lo tương khắc và chế ngự lục căn ( mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý ), tự biết đủ, nghiêm trì giới luật, tiếp xúc với những người có đức hạnh, trong sáng và cần mẫn. Phải chân thành thân thiện, đoan chính, thanh cao. Tỳ kheo đó sẽ dứt sạch phiền não, có nhiều niềm vui : ( Pháp Cú 375 – 376 )
Tỳ Kheo có trí hiểu rằng
Phải lo chế ngự lục căn cho lành,
Tự mình biết đủ phần mình,
Đạo mầu giới luật nghiêm minh giữ gìn
Kết thân với các bạn hiền
Có tài, có đức lại thêm chuyên cần.
Chân thành giao thiệp xa gần
Tác phong đoan chính muôn phần thanh cao,
Được như vậy tốt là bao
Xua đi phiền não, đón vào sướng vui.
Năm trăm vị Tỳ kheo đi vào rừng vắng tu tập thiền định. Nơi đây những vị đó quan sát những cánh hoa lài nở tươi đẹp vào buổi sáng rồi đến chiều thì tàn úa rơi xuống đất. Các vị đó suy niệm và nung chí lên, chịu khó hành thiền. Đức Phật biết vậy, rọi hình ảnh Ngài trước mặt những thầy và dạy “ Này những Tỳ kheo ! Hãy dứt bỏ toàn vẹn tham, sân, như bông lài buông rơi những cánh hoa tàn ” : ( Pháp Cú 377 )
Như hoa lài lúc héo tàn
Buông rơi cánh úa theo làn gió kia,
Tỳ Kheo theo đó khác chi
Tham và sân xả hết đi mọi đường.
Thuở ấy có một thầy Tỳ kheo ở chùa Kỳ Viên rất an tịnh, nhàn nhã. Tính tình trầm tĩnh, đi đứng nghiêm trang, thường ngồi, nằm nơi vắng vẻ, ít nói, ít tiếp chuyện với bạn đồng tu. Tác phong tự tại của thầy làm mọi người quan tâm. Mọi người mới đến thưa trình cùng Đức Phật. Đức Phật cho biết kiếp trước thầy Tỳ kheo này là một con sư tử chúa, dáng điệu rất oai vệ, săn được mồi, ăn xong liền nằm im lặng lẽ. Ngài dạy những Tỳ kheo nên noi theo gương đó : ( Pháp Cú 378 )
Tỳ Kheo thanh tịnh bản thân
Ôn hòa ngôn ngữ, bình an tâm hồn
Ung dung tự tại luôn luôn
Không màng dục lạc thế nhân thường tình
Con người an tịnh xứng danh!
Một Tỳ kheo mê hồn phẩm hạnh của Đức Phật, cứ mãi ngồi chiêm ngưỡng và thưởng thức dung nhan Ngài. Đức Phật khuyên Thầy không nên làm vậy và dạy rằng người nào thấy giáo pháp tức là thấy Phật. Thầy bất mãn, trèo lên một tảng đá, toan từ đó nhảy xuống quyên sinh, Đức Phật thấy vậy Open trước mặt thầy. Gặp Đức Phật, thầy vượt qua cơn sầu và cảm thấy hoan hỷ. Nhân thời cơ Đức Phật đọc lên câu kệ sau đây. Thầy cố gắng nỗ lực hành thiền và về sau đắc quả A La Hán : ( Pháp Cú 381 )
Tỳ Kheo hoan hỷ bản thân
Tin theo Phật pháp với tâm chân thành
Sẽ mau đạt cảnh an lành
Thân tâm phiền não sớm thanh tịnh liền.
Đức Phật tuyên ngôn những lời sau đây khi tán dương một thầy Tỳ kheo trẻ tuổi có nhiều oai lực thần thông : ( Pháp Cú 382 )
Tỳ Kheo tuy trẻ tuổi thôi
Nhưng mà Phật pháp tu thời siêng năng
Sẽ là ánh sáng huy hoàng
Rạng soi toàn cõi thế gian mịt mờ
Như trăng ra khỏi mây mù.
Đức Phật không quên nhắc nhở những vị Sa môn xuất gia, phải ghi nhận tôn trọng áo cà sa và gìn giữ giới hạnh. Đức Mục Kiền Liên thấy một con quỷ đói có hình dáng như một bộ xương khô. Lần khác thấy những con quỷ hình dáng Sa môn đang phừng phừng bốc cháy. Ngài về trình lại cho Đức Phật nghe. Ngài lý giải rằng đó là những tăng sĩ ô nhiễm trong kiếp sống ở quá khứ nay chịu hậu quả này : ( Pháp Cú 307 )
Dù cho mặc lắm cà sa
Nhưng mà hạnh ác, gian tà chẳng ngăn
Sau vì nghiệp ác mình làm
Chết vào địa ngục gian nan đọa đày.
Một Tỳ kheo vô ý cắt đứt một nắm cỏ, phạm vào giới luật cấm đốn cây. Tuy đã theo đúng thủ tục thú tội với bạn đồng tu nhưng trong tâm tu sĩ đó vẫn còn vướng mắc. Một Tỳ kheo khác khuyên rằng đó là giới cấm nhỏ, không đáng chú ý, vị này có tính ngang nhiên tự phụ nên khuyên xong bèn tự mình cúi xuống nhổ một nắm cỏ, coi đó là việc tầm thường. Đức Phật dạy là chớ không cẩn thận trong việc giữ gìn giới luật. Tương tự như lá cỏ sắc bén tựa lưỡi dao, nếu chẳng khéo cầm giữ sẽ bị đứt tay. Kẻ tu hành mà không giữ giới hạnh tráng lệ sẽ bị sa vào âm ti. Theo tà hạnh sẽ đưa đến đau khổ : ( Pháp Cú 311 )
Cỏ kia sắc tựa lưỡi dao
Những người vụng dại nắm vào đứt tay,
Sa Môn tà hạnh còn đầy
Tất nhiên địa ngục đọa ngay tức thì.
( Pháp Cú 312 )
Ai mà phóng đãng buông lung
Không theo giới cấm, vô cùng nhiễm ô
Sống đời đạo hạnh đáng ngờ
Không sao chứng quả, khó mà thành công.
Gặp việc đáng làm thì phải làm cho tận tâm. Tu hành mà không giữ giới cho tráng lệ, thì sẽ bị lục trần và dục vọng hấp dẫn vào đường tội lỗi. Đức Phật dạy : ( Pháp Cú 313 )
Việc cần làm, phải nên làm
Làm cho hết sức, tận tâm, nhiệt tình,
Xuất gia mà chẳng giữ mình
Hành vi phóng đãng, tu hành buông lơi
Chỉ gieo cát bụi cho đời.
Sau khi đã khám phá 1 số ít lời dạy của Đức Phật với chư Tăng, Ni, tất cả chúng ta đã tưởng tượng ra được phần nào nếp sống chân chính của những người đang khoác trên mình màu áo cà sa khả kính. Trở lại với chính hình ảnh của Đức Phật từ thuở rất lâu rồi, tất cả chúng ta thấy trên mọi nẻo đường khất thực và hoằng hóa, Ngài luôn luôn đi chân không và đi bộ với bình bát trên tay. Giản dị chỉ có thế. Dung dị trong bộ áo cà sa, trong tấm y vàng có những lúc chỉ là y phấn tảo. Tấm lót ngồi làm bằng cỏ khô đan lại. Có những lúc Ngài trú mưa qua một đêm trong một chái nhà lá của thợ làm đồ gốm một mình. Ngài sinh ra dưới cội cây, và nhập Niết Bàn cũng dưới cội cây, chỉ đơn thuần nằm nghiêng trên chiếc võng dây treo giữa hai cây Ta la tuy nhiên đôi. Cuộc sống dung dị nhưng thơ mộng biết bao ! Đẹp đẽ biết bao ! Xúc cảm biết bao ! Chính những hình ảnh, những nét vẽ dung dị đó là những hào quang tối thượng và kỳ diệu nhất để cho tất cả chúng ta chiêm ngưỡng và thưởng thức. Nội dung giáo hoá của Đức Phật vẫn luôn là Giới, Định, Tuệ qua thân giáo và khẩu giáo. Cần nhấn mạnh vấn đề lại ở đây rằng Đức Phật đã định rõ giá trị lý tưởng của một người tu xuất gia phải địa thế căn cứ vào đậm chất ngầu và thái độ, hơn là vào hình dáng, hơn là vào bộ áo cà sa mà quý vị đó đang khoác bên ngoài.
Source: https://thoitrangviet247.com
Category: Áo
