Mọi người nhận ra được danh tính, sắc thái của vị thánh hiện hồn nhờ trải qua phục trang khi ngự đồng. Yếu tố quan trọng tạo nên một buổi hầu đồng thành công xuất sắc không hề thiếu được là khăn áo hầu đồng. Trang phục cũng được phối hợp với yếu tố tâm linh tạo nên sự thăng hoa cho mỗi giá đồng. Những bộ phục trang này không riêng gì để trình làng cho người xem biết rõ hơn về những giá đồng mà còn là hình tượng văn hóa của dân tộc bản địa Việt. Trong một vấn hầu đồng có nhiều vị thánh Open nên cần có nhiều bộ khăn áo hầu đồng khác nhau, tương ứng với những giá. Hầu đồng có 36 thánh ngự, thì tối thiểu cũng phải có 36 bộ phục trang dùng cho hầu đồng. Trong một giá chầu, phục trang đẹp sẽ tạo nên sự thăng hoa cho thanh đồng cũng như những người tham gia buổi lễ. Mỗi giá chầu sẽ có một bộ phục trang quần áo riêng, kèm theo những phụ kiện như mũ, khăn, trang sức đẹp cầu kỳ. Xuất xứ và tích truyện về mỗi vị khác nhau nên những bộ y phục cũng được bộc lộ theo nhiều hình thức khác nhau. Trang phục của những giá Chầu Bà thường rất đẹp vì đó là hóa thân của những Mẫu. Trang phục của những giá Quan Lớn, Quan Hoàng vô cùng uy nghi, xinh xắn giống phục trang những vị quan trong triều. Phong phú nhất là phục trang hàng Thánh cô, mỗi cô lại có nét phục trang độc lạ. Sang phủ những Thánh cậu thì đơn thuần hơn. Khăn áo trong nghi thức hầu đồng rất phong phú và đa dạng, tùy thuộc vào địa phương và vùng miền. Song những phục trang cơ bản phải vẫn phải tuân theo quy tắc ngàn năm của cha ông truyền lại. Ta gọi khăn áo hầu đồng là khăn chầu áo ngự – là y phục của chư thánh giá ngự .
Bạn đang đọc: y phục của các Chư Thánh giá ngự.
Nhìn vào mạng lưới hệ thống phục trang khăn áo hầu đồng và trang sức đẹp trong nghi lễ hầu đồng để ra mắt cho người xem biết về những giá đồng mà còn là hình tượng văn hóa được đúc rút từ nhiều dân tộc bản địa, nhiều thế hệ của người Việt. Trước khi sử dụng, người hầu phải làm lễ trình khăn áo và mỗi lần ngự áo đều phải khai quang bằng hương. Tính thiêng này bộc lộ rất rõ trong cách ứng xử của những ông đồng, bà đồng với những bộ phục trang hầu đồng. Khăn chầu áo ngự khi nào cũng được để riêng nơi sang chảnh, tuyệt đối không khi nào được đem ra mặc trong hoạt động và sinh hoạt đời thường, không thuận tiện cho người lạ xem, mượn, chụp ảnh, quay phim. Trang phục hầu đồng biến hóa theo năm tháng về mẫu mã, cách thêu, vật liệu vải … Ngày nay phục trang trong nghi lễ lên đồng không đơn thuần như xưa, mà xu thế phức tạp, cầu kỳ. Các ông đồng, bà đồng đều sắm cho mình khá đầy đủ những bộ phục trang dành cho một vấn hầu. Thậm chí có vị có nhiều bộ phục trang, bộ dùng cho ngày lễ hội thường, bộ dùng riêng cho những dịp đại lễ .
Trong việc bảo tồn di sản văn hóa truyền thống đạo Mẫu, luôn đối lập với thực tiễn là di sản đó luôn bảo lưu những giá trị truyền thống cuội nguồn, nhưng lại có nhu yếu biến hóa và tăng trưởng để phân phối nhu yếu con người trong xã hội văn minh. Bởi thế tất cả chúng ta vừa lưu giữ những giá trị truyền thống, nhưng không hề không chăm sóc những cái mới phát sinh. Trang phục hầu đồng cũng nằm trong quy luật đó. Trang phục trong nghi lễ lên đồng hoàn toàn có thể không không thay đổi, không theo một quy luật không bao giờ thay đổi nào, chỉ riêng sắc tố là yếu tố không thay đổi và vững chắc. Các vị thánh thuộc Thiên phủ là màu đỏ, Thượng ngàn màu xanh, Thoải phủ màu trắng, Địa phủ màu vàng. Trong đó bốn màu đỏ, vàng, trắng, xanh là bốn màu chính, màu đen có Open nhưng là yếu tố phụ. Còn những màu trung gian : chàm, lam, lục, tím là mầu kim chi đôi nước ở những giá Thánh địa phương và hàng Thánh cô. ( Cô hàng Thiên phủ màu đỏ chuyển sang màu hồng, cô hàng Nhạc phủ chuyển sang màu tím hoặc xanh sỹ lâm, xanh lơ, xanh hoa lý )
Trang phục của những Quan lớn : áo dài 5 thân, thêu rồng, thêu hổ phù ( hình rồng nhìn thẳng ), hoặc thêu bối tử vuông trước ngực. Vai vắt mạng chéo, đầu đội khăn xếp đỏ gắn nét thêu rồng chầu mặt nguyệt theo màu áo, Đeo thẻ bài ngà ghi hiệu tôn quan hoặc ghi chung Ngũ vị Vương Quan. Đầu búi tóc có cài trâm và lược theo lối nam thần. Có đai quanh bụng bằng lụa hoặc đai hộp. Các Quan lớn không đeo kiềng, khánh, chuỗi hạt
Trang phục Chầu Bà phong phú và đa dạng và phong phú, tùy từng vùng miền mà khác nhau về hình thái và sắc màu .. Trang phục Chàu Bà thêu phượng, hoa may theo lối 5 thân hoặc áo tứ thân sẻ giữa, mặc quầy. Các Thánh Bà cổ đeo chuỗi hạt, đeo diều sây, bụng thắt đai lụa. Tai đeo trang sức đẹp vàng bạc hình phượng. Tay đeo vòng vàng, đầu cài trâm, chan đi hài phượng. Với những Thánh bà vùng sơn cước cổ đeo kiềng, tai đeo khuyên tròn đều bằng bạc. Đai sống lưng giắt dây xà tích có ống bạc vôi tràu, dao bài, ống thuốc .
Trang phục khăn áo Hoàng gần giống trang phục các Quan áo dài cài vạt chéo, màu sắc tuân thủ theo 4 phủ. Chỗ khác là ở mẫu đồ họa thêu, các ông Hoàng thêu ổ ngũ phúc ( rồng tròn ). Họa tiết hoa văn “Phúc-Lộc -Thọ”, theo hình tròn 3 lớp: lớp trong thêu hình chữ “Thọ” bằng chỉ màu xanh, lớp giữa thêu hoa dây xen bốn con bướm chỉ ngũ sắc, lớp ngoài cùng thêu 6 con dơi xen hình hoa lá. Những hình thêu này phân bố đều khắp trên 2 thân áo trước sau và 2 tay áo. Đầu chít khăn nét ngang thêu rồng, đuôi nét thả phía sau. Búi tóc cài trâm, giắt lược theo lối nam thần. Vai vắt 2 mạng chéo thêu rồng mặt nguyệt. Cổ đeo kiềng có kim khánh đồng tiền, phía dưới đính dây kim tằng. Bụng thắt đai thêu hay dải lụa,, bên sườn có bàu rượu túi thơ, tay đeo vòng vàng, chân dận hài thêu. Khi người hầu là nữ trong giá ông Hoàng thì cài thêm 1 hoặc 2 trâm và không đeo đai chéo vai như đồng nam.
Trang phục hàng Cô rất đa dạng chủng loại, phong phú cả về mô hình cũng như cách phục trang và có nhiều phụ trang đi kèm mỗi cô lại có nét phục trang độc lạ. Đặc biệt sắc tố phục trang những giá hàng Cô cũng có những biến thể. Bỏ sung những những màu trung gian : chàm, lam, lục, tím là mầu kim chi đôi nước ở những giá hàng Cô. ( Cô Thiên phủ khong xử phục trang màu đỏ mà chuyển sang màu hồng, Cô Nhạc phủ màu xanh chuyển sang màu tím hoặc xanh sỹ lâm, xanh lơ, xanh hoa lý ) .
Các vị chết trẻ rất thiêng được tôn thờ gọi là Cậu. Các Cậu có lòng từ bi cứu nhânđộ thế nên những kỳ tạ phủ, mở phủ thường kiều những giá Cậu giáng phàm trần. Hàng Cậu cũng có dến 12 Cậu. Trong Tứ phủ có nhắc đến Cậu Hoàng Cả, Cậu Hoàng Đôi, Cậu Hoàng Ba, Cậu Bé Đồi là những Cậu có nguồn gốc Thượng giới hoặc Thoải phủ có tài kiếm cung, có quyền uy giúp đời. Trang phục những Cậu gồm một áo dài trắng mặc trong. Bên ngoài khoác một áo may kiểu gi-lê thêu cầu kỳ. Câu nào hầu ông Hoàng nào thì áo mang sắc tố giống màu đó. Khi giáng đồng cậu mặc phục trang, đầu buộc khăn, hai bên cài hoa, chân quấn xà cạp, khi giầy thêu trông trẻ thơ và ngộ nghĩnh. Các Cậu sử dụng 1 số đồ trang sức đẹp như : / hai vòng tay bằng bạc đính 5 lục lạc / vòng cổ bằng bạc có đính khánh bạc tròn, tiếp nối 1 khánh khác hình quả hạnh, dưới cùng là 3 lục lạc tròn. Các Cậu về làm lễ rồi đi hèo, múa lân, phát lộc một cách hồn nhiên, giọng nói nũng nịu, ngọng ngịu .
Trang phục hầu đồng ngày càng đẹp, phong phú và đa dạng và phong phú. Nhưng vẫn cần phải bảo tồn, gìn giữ được những sắc thái cơ bản của truyền thống lịch sử, của những bậc tiền bối. Căn cứ để xác lập phục trang của những vị Thánh ngự dựa vào những câu văn chầu miêu tả phục trang của những vị thánh để làm cho đúng, cho tương thích không nên đổi khác theo tâm lý chủ quan. Có một ý niệm không nên đội mũ, đi hia, mặc những bộ giáp trụ tướng võ, khăn áo phục trang tân thời tân tiến trong những giá đồng. Không lấy nguyên mẫu phục trang tượng thờ hay phục trang sân khấu vận dụng vào phục trang hầu thánh. Trong hầu đồng những thanh đồng không là sắm vai thánh mà chỉ mang tính ước lệ, bộc lộ “ cái bóng ” “ cái giá ” của những thánh .
Những năm gần đây, tại nhiều địa phương, nhất là TP. Hà Nội có trào lưu “ Lễ phục thời trang lên đồng ”. Một số nhà phong cách thiết kế thời trang biến hóa về Form cắt may, sắc tố, hoa văn trang trí. Nhiều bộ phục trang đi quá đà khiến người xem không nhận ra vị thần nào là gia chủ của những bộ lễ phục đó. Đây cũng là nguyên do làm xô lệch những lễ thức trong đạo Mẫu. Chúng ta nên nhìn nhân sự “ đỏi mới ” này như thế nào đê “ y phục xứng kỳ đức ” ?
Trong hầu đồng ngoài khăn phủ diện là phục trang quan trọng, thì bộ phục trang mặc trong khi ra hầu đồng ( bộ áo lót mình hay gọi là bộ hạ y ) cũng cần được quan tâm bảo tồn. Đó là bộ áo màu trắng biểu lộ sự thanh bạch, trang nghiêm. Gồm : 01 quần trắng, gấu khâu bản to. 01 áo cánh trắng, 01 áo dài trắng ngắn hơn áo quan ống tay ngắn hơn áo hâu, 01 đôi tất trắng, kèm hài ( xưa những cụ không đi hài ). Đạo cụ cũng là đối tượng người dùng quan trọng trong nghi lẽ hầu đồng. Đạo cụ gồm có : đao kiếm, gậy ( hèo ), quạt, gối .. Đao, kiếm thường dùng trong giá hàng Quan biểu lộ sức mạnh ; Gậy dùng trong giá hàng những ông Hoàng ( cũng là một thứ vũ khí, nhưng là vũ khí mang tính ma thuật ). Quạt là đạo cụ được sử dụng nhiều nhất : để múa đồng, đề thơ, giáng bút, cũng là cái ngăn cách giữa quốc tế trần tục với quốc tế rất linh .. Gối luôn được đặt ở vị trí bên cạnh người ngồi đồng, ngoài công dụng để tựa, mặt gối biểu lộ quyền lực tối cao nhà quan, khi thanh đồng hưng phấn thường vỗ gối và “ ha ” tán thưởng …
Mội địa phương đều có những làng truyền thống chuyên may cắt trang phục cho hầu đồng. Tại Hà Nội có xã Đông Cửu, huyện Thường Tín là làng nghề may thêu truyền thống nổi tiếng. Đền Lưu Ly ( thôn Quyết Tiến, xã Vân Côn, huyện Hoài Đức, Hà Nội) được xem là “Bảo tàng Khăn chầu áo ngự” thu nhỏ của Nghi lễ Chầu văn. Với hàng trăm bộ trang phục được làm thủ công. Những đường nét thêu tay tỉ mỉ đầy màu sắc do chính các nghệ nhân thêu tay của Việt Nam thực hiện. Chủ nhân của Bảo tàng là Nghệ nhân Vương Thị Ất ( đã mất ).
Phạm Tứ.
Chia sẻ bài viết
Source: https://thoitrangviet247.com
Category: Áo
